een ander soort diversiteit

Hesseltje één van mijn reisgenoten is jong en Lesbisch. Haar Gay radar raakte meteen de eerste dag op tilt toen ze in de Oude Stad vlak voor de Ummayaden Moskee twee meisjes tegenkwam die niet alleen allebei hetzelfde uniform van stadswacht(?) droegen, maar ook nog innig hand in hand liepen. Om de indruk vast te houden heeft ze haar impressie meteen op papier vastgelegd. In het Midden Oosten wordt vaak geroepen: ‘Homosexualiteit bestaat niet!’ en ‘Gay zijn is een kwalijke uitvinding van het Westen!’ Maar alle vormen van LGBT bestaan natuurlijk in alle glorie. Alhoewel net even iets anders als bij ons. Vaak kiezen homo's voor de regiemes die ze kennen en met de beperkingen waarmee ze hebben leren om te gaan. Of de Arabische Lente ook een LGBT Lente wordt kan alleen de tijd leren.

Diversiteit

Het grondgebied van Syrië lag in het centrum van het Grote Historische Gebeuren of bevond zich aan de rafelrand. Dat heeft gezorgd voor een grote diversiteit in de religieuze affiliaties van de bevolking. Overal zie je Islamitische moskeeën en Christelijke kerken (door de politieke situatie in de regio zijn helaas de Joodse Synagogen verdwenen). Dat wil echter niet zeggen dat er een simpele tweedeling is. Zowel de Islamieten als de Christenen zijn verdeeld in zeer vele sekten. Syrië is als een granaatappel: een stevige schil beschermt enorm veel kleine sappige vruchtjes. Op deze tekening zie je rechtsboven een kerk en midden onder een moskee. Op de heuvel in de verte staat ook nog een heiligdom van de één of ander. Welke sekten hier precies vertegenwoordigd zijn is niet duidelijk voor de tekenaar.

Sair de violist

Sair speelde voor ons op een avond op zijn Syrische viool met één snaar. Hij was een oude man en zijn grote vreugde was muziek maken en zingen. Hij woonde met zijn familie in de buurt van Palmyra. Toen hij onlangs naar Homs ging met zijn pick-up truck om voorraden in te slaan is hij vermoord tijdens de onlusten daar. Volgens zijn goede vriend, de eigenaar van ‘Apple Pie’ restaurant, is hij slachtoffer geworden van sektarisch geweld. Deze tekening van hem is een maand voor zijn dood gemaakt. Toen was het geweld slechts vaag gerommel in de verte.

De tuinen van Palmyra

De naam Palmyra zegt het al: de oase is beroemd om z’n dadelpalmen. De dadelpalm kan grote hitte en droogte verdragen en kan goed gedijen in grond die verzilt is door eeuwenlange irrigatie. In de oudheid vergeleken de Chaldeeën de dadelpalm met de mens: er zijn mannen, vrouwen en hermafrodieten. Alleen de vrouwelijke palmen dragen vruchten. Die vruchten zijn de zeer voedzame dadels. Voor de Bedoeïen was de dadel vaak het enige voedsel dat ze tijdens hun lange tochten door de woestijn voor handen hadden. Dadels kunnen makkelijk bewaard worden en vormen een ideale bron van essentiële nutriënten. Deze twee heren die gezellig een kopje thee drinken zijn geen Bedoeïen, maar de chauffeurs van de toeristenbussen die Palmyra ‘aandoen’.

De majesteitelijke dadelpalm

De dadelpalm wordt al zo lang gecultiveerd dat het onbekend is waar hij oorspronkelijk vandaan kwam. In de Bijbel wordt de dadel vele malen vernoemd en tijdens Ramadan zijn dadels met yoghurt traditioneel het eerste voedsel dat na een dag van vasten gegeten wordt, terwijl in het oude Egypte van dadels wijn werd gemaakt. De Godin Astarte van de Phoeniciërs werd voorgesteld als een vrouwelijke dadelpalm en in het oude Jodendom was de palm met recht het symbool van schoonheid. Dit prachtige exemplaar staat niet voor zijn vruchten voor de Ummayade Moskee in Aleppo, maar als trotse decoratie en is misschien wel even oud als het Ottomaanse koopmanshuis dat op de achtergrond te zien is.

Lentebloesem en dieselrook

Het is lente en de temperaturen kunnen flink schommelen. Maar aan de amandelbomen bloeit de tere bloesem op de kale takken. Er wordt goed voor de bomen gezorgd en ieder jaar worden de takken bijgepunt. Aan de overkant van de drukke hoofdweg tussen Homs en Palmyra staan bloeiende amandelbomen en kale vijgenbomen door elkaar. Op de voorgrond slingeren twee dikke, oude wijnranken zich omhoog naar het dak. Pas later zullen er bladeren en druiven aan komen.

Landbouw

De basis van het Romeinse dieet was ooit: wit brood, olijfolie en rode wijn. De koloniën moesten er voor zorgen dat men in Rome er altijd genoeg van had. Syrië leverde de grondstoffen voor al deze producten. Het werd zelfs de graanschuur van het Romeinse Rijk genoemd. De Romeinen zelf zijn in de nevelen der tijd verdwenen en door erosie en klimatologische omstandigheden is de graanoogst niet meer wat het geweest is, maar olijfboomgaarden zijn er nog in overvloed. Het is lente en het jonge groen komt op in de zorgvuldig van stenen ontdane akker. Op de achtergrond één van de vele olijfboomgaarden en in de lucht een Saker valk die een nest met jongen te voeden heeft op de nabijgelegen rotsige heuvel.

De Woestijn

Een groot deel van Syrië is woestijn. Deze woestijn strekt zich in oostelijke richting, bijna zonder onderbreking, uit tot aan de rivier de Indus in Pakistan. De kleur en textuur is vrijwel overal hetzelfde: een grauw soort oker dat tot paars kan verschieten naargelang de lichtval. Grote rivieren zoals de Eufraat, de Tigris en de Karoen doorkruizen de woestijn en kale bergketens en koude hoogvlakten accentueren het. De millennia oude handelsroutes gaan van oase naar oase. Dorpen schurken dicht tegen aarde en hebben de kleur van de omgeving en overal zijn resten van verdwenen culturen.

Het Landschap

Net zo divers als de ‘Meze’ gerechten zijn zo is ook het Syrische landschap, de geschiedenis en de bevolking. Reizend van het ene deel van Syrië naar het andere kom je in steeds andere landschappen. Het hoge heuvelland in de buurt van de Middellandse Zee is al sinds mensenheugenis een vruchtbaar cultuurlandschap.

'Meze'

Zelfs in het kleinste eettentje kan je bestellen wat je wil. Als ze het zelf niet klaarmaken wordt het gewoon bij de buren gehaald. Echter overal worden ‘Meze’ (liflafjes) geserveerd. En overal is Meze net even iets anders van samenstelling waardoor het altijd weer een verrassing is. Meestal bestaat het uit: Tabbouleh, Hummus, Babaganoush, Labneh, gegrild vlees en groente, zuur, olijven, gemengde sla en natuurlijk plat rond brood dat in vieren is gedeeld.

De bakkerij van Sirgilla

Overal langs de weg zijn eettenten van heel groot tot heel klein waar bezoekers kunnen genieten van de keuken van Syrië die zowel uitgebreid als eenvoudig is.
In dit openlucht bakkerijtje in Sirgilla worden de heerlijkste broden en pizza’s gebakken.

De keuken van Takkiya Al Sulaymaniya

In het verleden lag Damascus op de kruising van twee belangrijke routes: de zijde route en de pelgrimsroute naar Mekka. Ieder jaar zwol de bevolking van de stad aan met 30.000 Hajj pelgrims. Velen van de pelgrims waren arm. Als Sufi klooster had de Takkiya Al Suleimanya een gaarkeuken geflankeerd door verblijven voor armen en inwonende Dervishes. Om tot de studie van Sufi Dervish te worden toegelaten moest eerst 1001 dagen gewerkt worden in de gaarkeuken om de armen te dienen en daarna nog eens 1001 dagen in eenzame afzondering in een cel worden doorgebracht..

De smaak van Damascus

Ter voorbereiding van onze reis stelde ik een ‘reader’ samen waarin in korte stukjes de ‘Arabische Lente’ werd ‘verklaard’. Ik had Syrië gegoogled om uit te vinden of de geest van de revolutie daar ook had postgevat. Het enige wat ik vond waren een paar opruiende stukjes van oude Syrische revolutionairen die al jaren in het Westen woonachtig waren en een kakelverse website uit Beiroet van mensen die van daar uit een graantje probeerden te pikken uit de revolutionaire trog van Egypte en Tunesië. Geen berichten uit Syrië zelf. Maar Syrië, las ik, was dan ook volgens Westerse bronnen een gevaarlijke politieke en economische uitzondering. Het ging zelfs zover dat Amerika export van communicatiesoftware naar dat land verboden had. Dus de Gigi Ibrahim’s van Syrië zouden het een stuk moeilijker hebben. Ik moest het bij de voorbereiding over een andere boeg gooien. De beste manier bleek door het lezen over de gerechten die daar geserveerd worden en de verhalen die er omheen gesponnen zijn. Damascus, taste of a city, van Rafik Schami is zo'n boek.

Kaartje van Syriëreis

Op 14 maart 2011 ging ik met mijn vrienden Doutsje, Willem, hun dochter Hesseltje en hun vriendin Will op reis naar Syrië. Geen van allen waren we ooit eerder in dat land geweest. We werden begeleid door Bertje van http:// www.hetvliegendenijlpaard.nl en onze chauffeur Ibrahim. Tijdens het plannen van de reis merkte ik dat Willem en Doutsje vooral in het Bijbelse verleden van Syrië geïnteresseerd waren. Dat zou mij de ruimte geven om ergens te gaan zitten tekenen, want daar heb je tijd voor nodig. En zo geschiedde… Hesseltje en Will sloten zich in een later stadium bij ons aan dus die hadden geen invloed op de planning. Intussen stond de hele Arabische Wereld weer eens op zijn kop. Dit keer kwamen er echter vooral positieve berichten uit de regio. Bertje was net terug uit Cairo waar ze een stel fotograven van Vanity Fair had begeleid en vertelde enthousiast over Gigi Ibrahim die met haar Blackberry betogers gedirigeerd had en de ‘Poster Girl’ van de Arabische zender Al Jazeera was geworden. Maar wij waren op weg naar Syrië een heel ander land dat volgens de Amerikanen deel uitmaakte van de ‘Axis of Evil’.