donderdag 30 juni 2011

De Joodse gemeenschap in Damascus

Er wonen nog maar een paar Joden in Damascus, maar al in Bijbelse tijden was de stad een belangrijk centrum van Joodse cultuur. Later kwamen de Sefardische Joden er nog bij. Zij werden door de Turkse heersers in bescherming genomen toen ze de Spaanse en Portugese Inquisitie ontvluchtten. In de Bab Tumawijk van de oude stad (waar deze tekening gemaakt is) is de ‘Ilfrange’ synagoge van deze ‘buitenlanders’ nog te vinden. Relaties tussen Moslims en Joden zijn altijd goed geweest. Tot na de val van het Ottomaanse Rijk toen de regio versnipperde en in chaos verviel. Echter de meeste Joden zijn in de 19de eeuw om economische redenen uit Damascus vertrokken: de handel was ingestort en de stad verarmd. De verhouding tussen Christenen en Joden is van het begin af aan minder goed geweest. In de muur rond de oude stad is nog het raam te bewonderen van waaruit Paulus in een mand aan de gram van de Joodse gemeenschap zou zijn ontkomen. Paulus predikte immers dat Jezus de Messias was waar zij op zaten te wachten: mooi niet dus. Daarna hadden de Christenen het op de Joden voorzien. Het culmineerde in 1840 toen de Joodse gemeenschap de beschuldiging in de schoenen kreeg geschoven van ‘rituele moord’ op Christelijke zuigelingen en de daarmee samenhangende dood van een Franse missionaris (Unholy War, D. Kertzer over het kerkelijk anti-semitisme). Momenteel is men met steun van de vermaledijde Bashar Al Assad bezig met de restauratie van de Racqy of Al Raqi synagoge in het kader van: hoe klein de religieuze gemeenschap ook is ze heeft recht op een plaats in de gemeenschap.

dinsdag 28 juni 2011

In de Omajjadenmoskee

De Omajjadenmoskee is het hart van Damascus. Het is één van de oudste moskeeën ter wereld en is gebaseerd op het huis van Mohammed in Medina. Eerst was het echter een tempel ter ere van Jupiter, toen een kerk opgedragen aan Johannus de Doper om in de 7de eeuw een moskee te worden. Het hof is een van de mooiste en prettigste openbare ruimten die ik ken. Ondanks de enorme proporties is het intiem. Misschien komt het omdat de plavuizen glimmen als ijs en de mensen over water lijken te lopen. Misschien komt het omdat het perfect van akoestiek is vanwege de geluidabsorberende galerijen. Of misschien komt het omdat iedereen er plezier scheen te hebben. Behalve dan de Iraanse toeristen. Zij kwamen er met een missie: het bezoek aan de plek waar het hoofd van de Imam Hoessein door zijn overwinnaar aan het volk van Damascus getoond werd. Een daad die in de nog prille Islam het definitieve schisma inluidde tussen Sunni’s en Shia’s. Trouwens ook Johannus de Doper heeft hier zijn hoofd achtergelaten. Het ligt in de gebedsruimte verstopt achter wit marmer. Terwijl ik daar zat werd ik voortdurend op de foto gezet met en zonder fans zelfs door deze strenge Iraanse toerist. Het kwam vast omdat mijn Hijab zo slecht zat. Ik ben ook veel te ‘butch’ voor een hoofddoek.

zondag 26 juni 2011

Cultuurgeschiedenis

Terwijl ik in de Omajjadenmoskee tegen een pilaar zat te genieten, mijmerde ik over het heilige schrift van de Mohammedanen, de Koran en de gevolgen die het heeft gehad. De Koran is het woord van God en zijn laatste en definitieve openbaring. Vanaf 610 is het over een periode van 23 jaar aan de profeet Mohammed onthuld. Vlak na zijn dood is de tekst bestaande uit 114 gedichten of Sura’s verzameld in een boek. Deze Sura’s moeten voorgedragen worden. Het Arabische dialect waarin ze zijn opgetekend is daarom tot standaard Arabisch geworden. Naast de Sura’s zijn er de uitspraken, daden en goedkeuringen van Mohammed: de Hadith. De Hadith werden verzameld en op authenticiteit getoetst in de twee eeuwen na Mohammeds dood en dienen als belangrijkste sleutel tot de betekenis van de Sura’s. Integraal verbonden aan de Hadith is de Sunnah, de tradities rond het leven, familie, vrienden en de maatschappij die teruggaan tot aardsvader Abraham. Tenslotte is uit al deze bronnen de Sharia, de gedragscode of wetboek, ontstaan. De Sharia wordt op vele manieren uitgelegd en doordat het toegepast wordt op vraagstukken waar in de primaire bronnen geen voorbeeld van is, is het interpretabel en fluïde in tegenstelling tot de Koran zelf. De openbaring van de Koran en alles wat er bij kwam kijken, heeft in de daaropvolgende eeuwen gezorgd voor een geweldige intellectuele explosie in de gebieden die bekeerd werden tot de Islam en heeft geleid tot culturele en wetenschappelijke uitingen op een schaal die z’n weerga niet kent.

vrijdag 24 juni 2011

Toerisme in Syrië

Toerisme zoals wij het kennen met hoogontwikkelde attracties, bezoekerscentra, busladingen vol nieuwsgierigen en kustplaatsen vol hotels kent men in Syrië niet. Zelfs in de grootste toeristenattractie van het land Palmyra (wereldberoemd vanwege al die zuilen) is het een rustige bedoening. Op de dag dat ik deze tekening maakte, hebben een vijftal bussen een handjevol Fransen en Italianen gebracht die al snel verloren raken temidden van de uitgestrekte ruïnen. Toch is het toerisme in Syrië al heel oud. Denk aan de nieuwsgierigen in de oudheid die van alle delen van de wereld kwamen om San Simeon te zien paalzitten en die de wonderen van Saidnaya kwamen aanbidden. Denk ook aan de Shiïtische Moslims die al meer dan een millennium lang komen huilen bij het hoofd van Hoessein. Om de pelgrims niet te vergeten die op weg naar Mekka Aleppo en Damascus ‘aandeden’. De Soek van Damascus had niet voor niets een wereldwijde reputatie vanwege de rijkdom en overvloed. Vanaf de 18de eeuw kwamen de Europeanen die de ‘mystiek’ van de ‘Orient’ willen proeven en de ‘Bijbelse’ locaties met eigen ogen willen aanschouwen. Op deze tekening heb ik het huidige toerisme proberen samen te vatten: reisgenoot Willem is de wonderen van Palmyra aan het schetsen in de rust van de late namiddag, terwijl een Bedoeïen meisje de magere opbrengst van de dag zit op te tellen.

woensdag 22 juni 2011

Moederdag

Veel is veranderd sinds de heerschappij van Koningin Zenobia in Syrië. Moederdag is nu een belangrijke feestdag. Het wordt gevierd op de bekende manier met uitjes naar buiten om ‘en famille’ te BBQen. Wij kwamen Umm Ashyra tegen terwijl ze met haar dochters en kleindochters door de ruïnen van Sarqi ronddoolde. De dochters hadden er schik in en filmden elkaar en de dames in ons gezelschap met hun mobieltjes, terwijl hun moeder zich meer tot mij aangetrokken voelde. Daar maakte ik natuurlijk meteen misbruik van. Wij trokken ons in de schaduw van een muur terug en lieten de jonkies darren. Later bleek dat aan de rand van het ruïnecomplex de broer en schoonzoon van Umm Ashyra vanaf de laadklep van een open vrachtwagen een feestmaal voor Moeder aan het bereiden waren. Een heel schaap werd er op een gaskomfoor gebraden. Wij dronken een kopje koffie mee en trokken toen verder zoals toeristen dat betaamt. Er was nog enige verwarring over de naam Umm Ashyra. Volgens onze chauffeur Ibrahim was Ashyra de naam van haar stam. Dan zou ze zich dus als ‘Stammoeder’ hebben voorgesteld. Mooier kan het niet.

maandag 20 juni 2011

Zenobia van Palmyra

Het leukste aan Palmyra is dat het in de 3de eeuw de geboorteplaats was van de strijdbare koningin Zenobia en dat zij daar nog voortleeft in voorstellingen, munten en inscripties. Zenobia of Zainab in het Arabisch, werd op haar 27ste koningin van het Palmyreense Rijk dat zij over het hele Midden Oosten tot en met Turkije uitbreidde. Ze was een donkere, stoere en intelligente schoonheid met fonkelende zwarte ogen, Alhoewel ze een reputatie had een kuise dame te zijn, reed, jaagde en feestte ze met de besten. Ze omringde zich met dichters en filosofen en op het slagveld mengde ze zich graag in het strijdgewoel. Helaas was haar regeerperiode maar van korte duur. De Romeinse keizer Aurelius, boos omdat zij belangrijke handelsroutes van de Romeinen had afgepakt, trok tegen haar ten strijde en vernietigde haar leger. In gouden ketenen werd zij daarop naar Rome gebracht waar ze of onthoofd werd of in vrijheid werd gesteld om een populaire gastvrouw te worden. Op de tekening is het voorportaal van de tempel van Bel te zien. De tempel is in redelijke staat omdat het vanaf de 12 eeuw als moskee werd gebruikt wat verder verval tegen ging. De locatie zelf was, zoals zo vaak bij heiligdommen, al veel langer in gebruik.

zaterdag 18 juni 2011

Women2Drive

Dit is weer een leuke tekening van Hesseltje. Een vrachtwagen vol boerenvrouwen in Niqab op weg naar het land of de markt. In Syrië is dat een gewoon gezicht. In de patriarchale Arabische wereld neemt Syrië een bijzondere plaats in: vrouwen hebben meer rechten en er is nauwelijks analfabetisme. Alle vrouwen mogen rijden en mogen dragen wat ze willen. Zoniet in Saoedi Arabië daar mogen vrouwen helemaal niets en rijden al helemaal niet. Toch zijn er veel vrouwen in Saoedi die een internationaal rijbewijs hebben dat ze in het buitenland o.a. in Syrië gehaald hebben. In mei heeft Manal Al Sharif een filmpje op YouTube gezet waarop ze te zien is achter het stuur van een auto terwijl ze door Riyadh rijdt. Onderweg legt ze uit waarom vrouwen achter het stuur thuishoren. Er kwam een Twitter en Facebook actie op gang om op vrijdag 17juni zoveel mogelijk vrouwen achter het stuur te krijgen. Manal is voor haar actie achter tralies verdwenen. Maar op 17 juni zijn de vrouwen in Saoedi in de auto weggereden. De eerste lentebloesem in Saoedie Arabië? Kijk op YouTube naar Women2Drive.

donderdag 16 juni 2011

Somberen op het zwarte tufsteen van Jebel El Druze

Je kan je niet tot Druze laten bekeren of bekeerd worden. Je wordt als Druze geboren en houdt het Druzendom in stand door met een Druze te trouwen. Met ca 1 miljoen Druzen in de wereld is dat een heel kleine genpoel. De Druzen zijn ambitieus en timmeren graag aan de weg. Ze hebben dan ook relatief veel grootheden voortgebracht zoals Farid Al Atrash bekend bij liefhebbers van Arabische muziek. Druzenmeisjes en vrouwen gaan niet gesluierd en gezien de mode van het moment is de kleding vooral zwart en strak. Ik zat hier in Shahba de eeuwenoude straatstenen te tekenen op de stoep van een monteur van petroleum kookstelletjes. Hij vond de nieuwlichterij in kookapparatuur maar niets. Er gaat volgens hem niets boven een gerecht dat bereid is op een komfoortje. Het enige gasstel in de zaak gebruikte hij dan ook als parkeerbelemmering. De bestrating is van de zwarte vulkanische tufsteen die alles bepalend is voor het uiterlijk van heel Jebel el Druze. Het was de enige streek in Syrië waar ik mij niet prettig voelde. Zelfs de uitbundige nieuwbouw in schitterende pastelkleuren kon mijn bedrukte stemming niet verlichten. Mijn reisgenoten daarentegen dartelden opgewonden rond tussen de zwartgrauwe restanten van Romeinse theaters, vroegchristelijke bisschoppelijke paleizen en daalden af in diepe cisternen.

dinsdag 14 juni 2011

Shahba een Druzenstad

Jebel El Druze is in de 19de eeuw verlegd van Zuid Libanon naar Zuid-West Syrië. Zo is het antieke Shahba tegenwoordig een Druzenstad. In Shahba zijn alle aspecten van het urbane Syrische landschap aanwezig: zuilen (oud en nieuw), hergebruikte oudheid zoals het wegplaveisel en de muur van zwart tufsteen, binnenplaatsen, Koreaanse middenklassers, pick-up trucks met custom-built opbouw voor het vervoer van goederen, mensen en dieren, knetterende brommertjes voor de hele familie, en op het dak: televisie schotels, zonnewarmte collectoren en plastik watertanks. Deze knalrode watertanks beheersen niet alleen in Jebel El Druze het zicht op dorpen en stadjes, maar overal in Syrië. Onlangs waren de watertanks makkelijk doelwit voor de troepen die stadjes en dorpen omsingelden die in opstand zijn tegen het huidige bewind. http://www.syriacomment.com

zondag 12 juni 2011

En dan de Druzen

In Zuid-West Syrië ligt Jebel El Druze, het gebied van de Druzen. De Druzen zijn een godsdienstige groep die in de 11de eeuw voortgekomen is uit het Shiïsme. Ze geloven in één ondeelbare, onplaatsbare God. De Druzen zijn verdeeld in wetenden en niet-wetenden. De wetenden (zowel mannen als vrouwen) houden de godsdienst in stand die verder op geheimhouding berust zodat in tijden van nood het makkelijk te verbergen is. De Druzen vormen weliswaar een hele kleine, vaak vervolgde, minderheid van de bevolking van Syrië, Jordanië, Israël en Libanon toch zijn ze door hun assertieve gedrag in het laatste millennium een zeer belangrijke politieke factor geweest en zijn ze het nog steeds. De Syrische Druzen steunen bijv. succesvol het huidige regiem (zoals te zien is in de films 'De Syrische Bruid' en ’Shout'). Deze citadel die zowel de toegang als de omgeving van het veel oudere Palmyra beheerst is gebouwd in het begin van de 17de eeuw door een Druze veldheer die grote delen van Syrië in zijn macht had ondanks dat hij een onderdaan van het Ottomaanse Rijk was.

vrijdag 10 juni 2011

Communicatiemiddelen in het Nationaal Museum in Damascus

Eind 2010 hief Hillary Clinton de Amerikaanse blokkade op de verkoop van ICT aan Syrië op. Hiermee kon Syrië ineens vrijelijk opstoten in de wereld van de mobiele telefonie, het internet en de sociale media zoals Facebook. Gekopieerde software, proxies en IP adressen in andere delen van de wereld waren niet meer nodig. Dat wil niet zeggen dat nu alles werkt. Je kan je Blackberry nog steeds niet gebruiken. Dus de Gigi Ibrahim’s van Syrië communiceren vooral via mobiele telefoons. Echter de provider is in handen van een lid van de regerende familie... De gemiddelde Syriër kan nu software aanschaffen, maar kan het niet betalen. Daarom werken de meeste hotels en café’s die Internet aanbieden met gekopieerde versies van o.a. Doctor Norton die niet te updaten zijn. Daardoor ligt het ‘beveiligde’ internet verkeer wijd open voor hackers. Dit leidde tot enorme frustratie bij mijn reisgenoten. Zij hadden veel moeite om een ‘veilige’ internet verbinding te vinden. Ze vonden zo’n internetwinkeltje in de krochten onder ons hotel in Damascus. De eigenaar was een Russische Syriër die toen al de hete adem van het ‘veiligheidsapparaat’ in zijn nek voelde.

woensdag 8 juni 2011

Alleen maar vriendinnen?

Dikkerdje en Hoofddoekje waren aan het spijbelen. De hele ochtend hingen ze op en om de schommel in het park. Gezien de buurt waarin het park lag, zal Dikkerdje Armeens zijn geweest en Hoofddoekje was ongetwijfeld een Moslima. Ze hadden alleen oog voor elkaar en hadden elkaar ontzettend veel te vertellen. Hoofddoekje moest haar beste vriendin alsmaar aanraken. Dan sprong ze opgetogen van de schommel en greep Dikkerdje stevig vast om dan met oneindige affectie haar hoofd tegen zich aan te drukken. Daarna renden ze allebei weg uit het zicht in uitgelaten vreugde om even later toch weer op hun stek terug te keren. Toen de school uitging voegden ze zich braaf bij de stroom meisjes die huiswaarts keerden. Op een dag zal Hoofddoekje veranderen. Ze zal tijdens het huwelijk van haar zus of nichtje ineens gefascineerd raken door dat facet van het leven. Dikkerdje zal dan niet meer belangrijk voor haar zijn. Dikkerdje zal verbijsterd achterblijven, op haar nagels gaan bijten en moeilijk en opstandig worden tot wanhoop van haar ouders. Maar uiteindelijk zal ze tot grootse daden komen. Zo gaat dat in het leven.

maandag 6 juni 2011

Chillen in Beit Jabri

Als toerist schaats je over de oppervlakte van een land. Wat onderhuids speelt ontdek je alleen als je er woont. En dan nog hangt het er van af wat je wil zien. Voor ons als toeristen was Syrië een verademing. Het voelde veilig. Het was niet vercommercialiseerd maar wel cultureel verfijnd. Wat vooral in het oog sprong was een economische welvaart op een kleinschalig, fijnmazig niveau. Eigenlijk zoals ik het in mijn eigen land zou willen zien. De Syriërs bleken ontwikkeld, leken tevreden en deden zich binnen hun eigen cultureel religieuze context zelfbewust voor. Waar in ons land de agressiviteit in het oog springt waarmee culturele en religieuze verschillen gepresenteerd worden, leek het alsof in Syrië mensen in harmonie naast en met elkaar leven. Dat Syrië geregeerd wordt door één familie is niks nieuws onder de zon. In welk land in de Arabische wereld is dat niet zo? Dat er aan de poten van die dynastieën gezaagd wordt en dat machthebbers in paranoïde waanzin te keer gaan is eigenlijk ook niets nieuws, toch? ‘s Lands wijs ‘s lands eer, denk je, het zal wel altijd zo blijven. Maar is dat wel zo? Toen ik de eerste dag dat ik in Syrië was deze jonge mensen zat te tekenen had ik graag willen weten wat belangrijk voor hen was en natuurlijk voelde ik ook de onredelijke jaloezie van een ouwe taart die alles al weet, kent en denkt te hebben gezien en die ineens bij anderen hoop meent te ontdekken.

zaterdag 4 juni 2011

Op de binnenplaats van het Azem paleis in Hama

De schaduwrijke binnenplaats is in het Midden Oosten een standaard onderdeel van de meeste familiehuizen die gebouwd zijn vóór het tijdperk van de car-port en de air-conditioning. De kamers zijn rond de binnenplaats gegroepeerd en een fontein en citrusbomen mogen niet ontbreken. Focuspunt is een toneel met zitkussens en tapijten waar de familie na de dagelijkse beslommeringen in de koelte van de avond kan genieten. In het familie deel van het Azempaleis is het niet anders behalve dat de monumentale boom rechts een Magnolia of Tulpenboom is. Terwijl ik zat te tekenen had ik een persoonlijke bewaker. Niet dat ik daar behoefte aan had, maar hij voorzag mij gedienstig van een eindeloze stroom kopjes thee. Ik had dus niet te klagen. Hij leek deel uit te maken van het meubilair. Hij was zelfs gebouwd als een klerenkast alhoewel zijn slecht zittende zwart-leren jack hem als iemand van de Syriësche geheime dienst, de Mukhabaraat, identificeerde. Toen het middaguur aanbrak begonnen één voor één alle Muezzin van Hama de gelovigen vanaf de minaretten van de moskeeën tot het gebed op te roepen. Deze Adhan is een kunstvorm en alle Muezzin geven er op een eigen manier vorm aan. Het is indrukwekkend en ontroerend om al die geschoolde mannenstemmen met passie en overgave te horen zingen. Je wordt er stil van. Maar niet de vogels. Die voegen onbeschaamd hun lied luidkeels aan de polyfonie toe.

donderdag 2 juni 2011

Het medium is de massage

Onlangs overleed Gil Scott-Heron de Beatnik die onsterfelijk werd met zijn confronterende, pop-arti en rake song: ‘The revolution will not be televised’. Omdat de media alleen maar oog hebben voor de belangen van de machthebbers denken de mensen in de krochten van de samenleving er net zo over. Immers ‘alleen de misdaden van de rijken en de dood van de armen blijven onopgemerkt’. Totdat de Arabische nieuwszender Al Jazeera een camera hing op het dak van een gebouw belendend aan Tahrir (Bevrijdings) Plein in Cairo. Voor het eerst kon de wereld zien hoe revolutie er ‘live’ uit ziet. Daar hebben de machthebbers van geleerd. Nu worden geen buitenlandse journalisten meer toegelaten in landen waar machthebbers iets te vrezen denken te hebben zoals Syrië. Alsof journalisten niet te manipuleren zijn... De andere media hebben inmiddels de revolutie veranderd in een 'You Tube' opstand. Op de tekening licht Hillary Clinton op de TV militair ingrijpen in Lybië toe. De bezoekers van dit Damasceense koffiehuis nabij het Marjeh (Martelaren) Plein bespreken de smoezen waarmee al die machthebbers hun daden legitimeren. De flipzijde van Scott-Herron’s singeltje heeft trouwens nog zo’n heftige titel: ‘Home is where the hatred is’ doelend op leven in een land waar (rassen/etnische) haat aan de orde van de dag is.